Merhabalar,

Ben Cenk Moralıoğlu. Steward Dergisinin bir önceki sayısında sizlerle tanışmıştım. Ancak o sayıda benimle tanışma fırsatı bulamayanlar için tekrardan kısa bir tanıtım yapmayı uygun buldum.

Dalış hayatıma 1993 yılında, gerek Türkiye’nin gerekse dünya dalış camiasında adı oldukça önemli yer tutan, büyük ustamız rahmetli Necat Coşkun’un himayesinde başladım. Ustamızın vefatından sonra daha farklı misyona ve görüş açısına sahip 300 Bar Dalış Merkezi’ne geçiş yaptım. 2015 yılından itibaren ise Mayis Dalış ve Cankurtaran Merkezi ile birlikteyim.

Daha önce sevgili dalış eğitmenimiz Engin Kondul’un yazısıyla, temel anlamda Donanımlı Sportif Dalışa bir adım atmıştık. Geçen sayımızda da benim kaleme aldığım makalede sizlere Dalış Çeşitliliği ve Uzmanlıklar üzerine bilgi paylaşımlarımızı yapmıştık.

Bu makalemizde sizlerle, geçen makalemde genel olarak üzerinde durduğumuz uzmanlıklardan birisi hakkında daha ayrıntılı bilgi paylaşımını gerçekleştireceğiz.

Zenginleştirilmiş Hava Dalışı

Diğer ve daha bilinen adıyla NITROKS. Burada hemen bir dipnot vermeyi uygun buluyorum. Nitroks; bir gaz değildir. Nitroks bir dalış çeşididir ve sadece içindeki oksijen miktarının arttırılması ile elde edilen hava ile gerçekleştirilir.

Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) nedir?

Genel anlatımıyla şudur:

Normal dalışlarımızda kullandığımız hava, günlük hayatımızda soluduğumuz havanın kompresör aracılığıyla tüplere doldurduğumuz ve içerisinde %21 oranında oksijenin bulunduğu havadır. Eğer biz tüplerimizin içerisine %21’den daha fazla oksijen eklersek ve dalışlarımızı da bu yeni karışımlı hava ile gerçekleştirirsek işte o zaman Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışımızı yapmış oluruz. Peki, bu oranı nereye kadar artırabiliriz?

Sportif anlamda bu oranı %40’a kadar artırabiliriz. Güzel. İyi de buna neden ihtiyaç duyuyoruz? “Güzelleşmek için, gençleşmek için” diyenlerinizi duyar gibiyim. Bir yere kadar yanlış değil elbet bu seslenişler. Evet, hücrelerimize daha fazla oksijenin gitmesiyle söz konusu gençleşme doğrudur ancak bunu yapmak için karada birçok kuruluş bulunmakta. Bizim yapmaktaki amacımız tamamen suyun altında elde edebileceğimiz kazanımlar.

Emniyet içerisinde dalış yapmak için ihtiyaç duyduğumuz prosedürlerin çoğu, içerikteki oksijenin yüzdesine bağlıdır. Yüksek miktarda oksijen, ekipmana bağlı olarak kolayca önlenebilecek önemli riskler içerir. Benzer bir şekilde, emniyetli sınırların ötesinde yüksek oksijen karışımları soluduğumuzda olabilecek oksijen zehirlenmesi de kolayca önlenebilecek bir risktir. Bu dalışı yapmak isteyen sizler de, diğer binlerce Nitroks Dalışı yapan ve hiçbir problemle karşılaşmayan Sportif Dalıcılar gibi bu riskleri nasıl idare edeceğinizi, Cenk Moralıoğlu olarak sizlere sunduğumuz Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) kursu sayesinde öğrenebilir ve bu tecrübeyi yaşayabilirsiniz.

Peki bu dalışı neden yapmalıyız? Öyle ya, bu dalış bize sıra dışı bir kazanım sağlaması gerekli ki biz de bu heyecana ve farklı dalış zevkine zaman ve enerji harcayalım. Aslına bakarsanız, özellikle sualtı fotoğrafçılığı, sualtı video çekimi veya sualtı arkeolojisi gibi suyun altında normalden daha uzun süreli kalacak aktiviteler yapıyorsanız, bu kalışların olumsuz etkilerini minimum seviyeye çekebilmek için bu kursu almalısınız. Çünkü oksijenin size sağladığı avantajlar vardır ve sizler de bu avantajları kullanırsınız. Nasıl mı? Şöyle bir açıklamayı size aktarabilirim:

Temel Dalış Eğitimi derslerinde öğrettiğimiz ilk derslerden birisi olan basınç altında soluduğumuz havanın etkilerinde, şu bilgiye rastlarsınız. Basınç altında soluduğunuzda, azot (nitrojen) vücutta çözünür. Ne kadar uzun süre ve ne kadar derine dalarsanız, o kadar azotu absorbe edersiniz. Makul sınırlar içinde kaldığınız sürece, yüzeye yükselip çıktığınızda, vücudunuz hiçbir zorluk olmaksızın normal solunum yoluyla fazla azotu (nitrojeni) dışarı atar. Ancak makul sınırları aşarsanız fazla azot (nitrojen) kabarcıklar meydana getirir ve dekompresyon (vurgun) hastalığı oluşabilir. Dalış sırasında normal havadan daha az azot (nitrojen) absorbe edebilmeniz için Zenginleştirilmiş Hava, oksijen ile birlikte soluduğunuz azotun bir kısmının yerini alır. Normal hava ile yapılan dalışlarda, soluduğumuz havanın %21’i oksijen, kalanı da %78 azot ve %1 diğer gazlardır ki biz burada hesaplamalarımızda kolaylık olması amacıyla bu sayıyı %21-%79 şeklinde alırız. Haliyle solunan havanın içindeki oksijen miktarının arttırılması, aynı havanın içinde bulunması gereken azot (nitrojen) miktarını da azaltacaktır. Dalış sonrası kabarcık oluşumuna katkıda bulunmaması için Zenginleştirilmiş Hava ile sportif dalış sınırları içerisinde vücudumuz ekstra oksijen absorbe eder. Bu da hava ile yaptığımız dalışlardan daha fazla Dekosuz Limit anlamına gelir. Örnek verecek olursak;

Normal hava ile (%21 Oksijenli) 18 metrede bir dalış gerçekleştireceğimiz zaman Dekosuz Limitimiz 56 dakikadır. Oysaki %32’lik Zenginleştirilmiş Hava Tüpü ile aynı derinlikte 95 dakika, %36’lık Zenginleştirilmiş Hava Tüpü ile de 125 dakika suyun altında zaman geçirebilirsiniz. Sınırları ne kadar genişletebildiğimizi siz de rahatlıkla bu örnekle birlikte görebilirsiniz.

Ancak birçok doğru bilinen yanlış bilgi gibi, Zenginleştirilmiş Hava Dalışı ile ilgili yanlış bilinen bir gerçek vardır. Bunu özellikle sizlerle paylaşmak isterim:

Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) Dalışı sayesinde, normal havayla yapılan dalışlardan daha DERİNE dalış yapamazsınız. Bu dalışla sadece inilen derinlikte daha UZUN süre kalabilirsiniz.

Lütfen bu bilgiye önem veriniz. Aksine Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışında inebileceğiniz derinlik, normal havayla yapılanın daha azıdır. Nedenine gelince… Sizleri Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) Uzmanlık Dalışı kursumuza bekliyoruz…

Gelin sizlerle biraz bu dalışın tarihçesine bakalım.

Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) kullanımının Sportif Dalışlarda kullanılmasına başlandığı yıllarda ki bu 1990 yılının başlarıydı, güvenli mi değil mi sorusu soruluyordu. Dekompresyon limitlerini Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks)  kullanarak uzatmak güvenli miydi? Ve bu güvenilir miydi?

Bu soruların cevabı EVET’tir.

Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks), Sportif dalışta göreceli olarak yeni olmasına rağmen, 50 yılı aşkın bir süredir askeri dalgıçlar ve araştırma dalgıçları, Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks)’yı dekompresyonsuz limitlerini uzatabilmek amacıyla kullanmaktadır. Birleşik Devletler Donanması (USN) ve Britanya Kraliyet Donanması (BRN), 1940’larda Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) üzerinde çalışmışlar ve kullanmışlardır ve Birleşik Devletler Okyanus ve Atmosfer Araştırma (NOAA) kuruluşunun, araştırma dalgıçları tarafından kullanılan Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) ile 20 yılı aşkın bir tecrübesi vardır. Sportif dalgıçlar, Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) ile binlerce başarılı dalış gerçekleştirmişlerdir. Bu bilgi ve tecrübe ışığı altında, Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks)’nın dekompresyonsuz limitlerinin en az normal havanınkiler kadar emniyetli olduğu söylenebilir.

Şöyle bir benzetme yapmak istersek; bir alışveriş yapıyorsunuz ve karşılığını vermeden bir şey alamazsınız, Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) ile maruz kaldığınız azot miktarını azaltırken, oksijen miktarını çoğaltıyorsunuz. Oksijenin kendisi azottan daha tehlikeli olabilecek bir takım problemler içermektedir. Bu kurs sırasında öğreneceklerinizin çoğu, maruz kaldığınız oksijeni güvenli limitler dâhilinde tutma ile ilgilidir. Bu bilgiler ne daha zor ne de daha karışıktır fakat önemlidir.

Şunu bir defa daha dile getirmek isterim ki; kurallarına uygun bir şekilde kullanıldığında gerek normal hava gerekse de Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) ile yapılan dalışlarda etkileyici güvenlik rekorları vardır. Yeter ki her defasında özellikle üzerinde durduğumuz konu olan kurallara sorgusuz sualsiz uymak. Ki bu kurallar hem zor kurallar değildir hem de temel dalış kursunda ayrıntılı olarak sizlere anlatılır ve Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) Kursu dalışlarında da tekrarlanarak sizlere hatırlatılır.

Zenginleştirilmiş Hava dalışlarında dikkat edilmesi gereken Beş önemli nokta vardır:

1. Oksijen Zehirlenmesi: Oksijen zehirlenmesi Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks)’a özel, potansiyel tehlikelerin en ciddi olanıdır. Evet, tehlikelidir ancak her daim belirttiğimiz üzere eğitimlerimiz sırasında öğreneceklerinizin yanında kurallarına uyulduğunda çoğu güvenli oksijen ve derinlik limitleri dâhilinde kalmakla ilgilidir.
2. Özel Ekipman: Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks)’daki yüksek oksijen içeriği ekipmanla ilgili endişelere neden olmaktadır. Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışı özelikle Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışı için ayrılmış bir tüp gerektirmektedir. Ayrıca oksijen analizörüne de ihtiyacınız olacaktır.
3. Bulunabilirlik: Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks), her yıl giderek yaygınlaşarak çoğalıyor ancak dalış yapacağınız bölgeye gitmeden Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışını kontrol etmelisiniz.
4. Uygun Gaz Karışımı ve Kullanımı: Öğrendiğiniz gibi daldığınız gaz karışımının ne olduğunu bilmeniz çok önemlidir. Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) tüpünü hava tüpü zannederek dalış yapmak ciddi tehlikeleri içerebilir. Uygun prosedürleri takip etmeniz bu sorunu etkili biçimde çözer. Eğitiminizin sonunda etkili prosedürleri öğreneceksiniz. Yanlış gaz karışımları ile dalmanın dekompresyon (vurgun) hastalığı veya oksijen zehirlenmesine sebep olacağını unutmayın.
5. Daha Karmaşık Dalış Planlaması: Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışları değişik karışımlı gazlar içerdiğinden planlama aşamasında birkaç daha fazla adıma ihtiyacı vardır. Dolayısıyla daha fazla hata payı vardır. Ancak Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalış hesaplayabilen bir dalış bilgisayarınız var ise bu ne zor ne de zaman alıcıdır.

Tüp Haricindeki, Nitroks Ekipman Özellikleri Nelerdir?

Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) ve dalış ekipmanlarımız ile ilgili temel endişe konusu, yüksek oksijen (O₂) içeriğidir. Yüksek oksijen içeren gaz karışımlarına maruz kalan bazı ekipmanlar hızla bozulabilir. Dalıcılar BCD, regülatör ve yedek hava kaynakları üzerinde herhangi bir değişim yapılmadan %40’a kadar Oksijen içeren Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) karışımları ile dalabilirler. %40’tan fazla oksijen içeren gaz karışımları dalışlarında ise tüp de dâhil olmak üzere özel olarak temizlenmiş ekipmanlar gerekmektedir. Yani  ekipmanlar özel olarak oksijen uyumlu materyallerden yapılmalı ve uygun oksijen uyumlu yağlama maddeleriyle yağlanmalıdır. Sportif dalışlarda ise %40’tan fazla oksijen karışımı kullanılmaz. %40’dan fazla oksijen, kapalı devre solunum cihazlarında ve teknik dalışlarda kullanılmaktadır. Bazı SCUBA malzeme üreticileri ekipmanlarının Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) dalışlarına uyumlu olmadığını belirtirler. Bazıları ise kullanabileceğini ancak özel bir servis gerektiğini belirtirler. Ekipmanlarınızın uyumlu olup olmadığını üretici firmanıza sorup talimatlarına uymalısınız. Yapılacak servis sırasında genellikle tavsiye edilen, oksijen uyumlu yağlama maddelerinin O-ring’lerin ve diğer maddelerin gerektiği gibi kullanılmasıdır. Ekipmanlarınız yılda bir kez Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) uzmanı bir serviste temizletmeli ve bulaşmış olan yabancı maddelerden arınmasını sağlamalısınız.

Peki bu kursu almaya karar verdiniz. Sualtında birbirinden güzel ve heyecan dolu dakikaları, limit-leri dahilinde uzatmaya yöneldiniz. Bunu nasıl yapabilirsiniz? Nelere sahip olmalısınız?

• PADI Open Water Diver veya TSSF/CMAS İki Yıldız Dalıcı veya başka bir organizasyondan alınmış eşdeğer bir sertifikasyona sahip olmalısınız. Eğer bahsi geçen bu sertifikalara sahip değilseniz en kısa zaman içerisinde bizimle, yani 300 Bar Dalış Merkezi ile temas kurmalı ve bu sertifikalara ait kursları almalısınız. Ancak hedefinizin Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) kursu olduğunu baştan belirtiniz ki size sürprizler hazırlayabilelim.

Kurs sonunda neleri öğrenmiş olacağınıza gelince de;

• Tüp içeriklerini analiz etmeyi
• Dalış tablosu ve bilgisayarı kullanarak Zenginleştirilmiş Hava Dalışı planlamayı,
• Dekompresyonsuz dalış zamanınızı güvenli bir şekilde artırmayı öğreneceksiniz.

Burada sizlere vermiş olduğumuz bilgiler elbette kursun tamamında öğrenmeniz ve kullanımında kazanmanız gereken pratiklerin tamamı değildir. Dahası her zaman karşılıklı yapılan kurslar ve dalışlarda saklıdır.

Her iki sistemde de (PADI ve TSSF/CMAS) merakınıza, ilginize ve macera sınırsızlığınıza uygun daha birçok farklı uzmanlık dalışları mevcuttur. İlerleyen dönemlerde sizlerle bu uzmanlıkları teker teker ele alacağız. Bir sonraki makalemiz, bu makalemizin konusu olan Zenginleştirilmiş Hava (Nitroks) ile bağlantılı olan Sualtı Fotoğrafçılığı üzerine olacak. Umarım ilginizi çekmişizdir.

Sevdiklerinize dalışı öğretmenin ötesinde eğer daha özel dalışlar yapmasını, ama kurallarına uygun olarak önce kendi, sonra etrafındaki diğer dalıcı ve canlıların hayatlarını tehlikeye atmamasını sağlamak isterseniz ve dalışla ilgili merak ettiğiniz her konuda iletişim bilgilerim aracılığı ile bana ulaşabilirsiniz.

Saygılarımla,

[email protected] | www.moralioglu.com